• Bağımlılığın nörobiyolojik, bilişsel, duygusal ve ilişkisel boyutlarını farklı psikoterapi kuramları çerçevesinde kavramak
• Her kuramcının bağımlılık sürecine yüklediği anlamı ve terapötik müdahaledeki özgün katkılarını tanımak
• Vaka formülasyonu ve müdahale planlamasında kuramsal çeşitliliğin sağladığı zenginliği kullanabilmek
• Kuramlar arası etkileşimle bütüncül ve esnek bir terapi yaklaşımı geliştirmek
Kuramsal Yaklaşımlar ve Temsilcileri
1. Aaron T. Beck – Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Bağımlılığın temelinde yatan bilişsel çarpıtmalar, otomatik düşünceler ve işlevsiz inanç sistemleri üzerinde çalışır. Bağımlılık davranışlarının pekiştirilmesinde bilişsel süreçlerin rolü vurgulanır ve terapi, bu işleyişin yeniden yapılandırılması üzerine odaklanır.
2. Sigmund Freud – Dürtü Çatışması: Bağımlılık, bastırılmış dürtülerin dışavurumu ve içsel çatışmalarla ilişkilendirilir.
3. Melanie Klein – Nesne İlişkileri: Bağımlılık, erken dönem içsel nesne ilişkilerindeki çatışmalar ve bölünmelerle açıklanır. Nesne temsillerindeki parçalanma ve entegrasyon zorlukları, bağımlılık davranışlarının arkasındaki psikodinamik süreçler olarak görülür.
4. Otto Kernberg – Aktarım Odaklı Psikoterapi: Bağımlılıkta zayıf ego sınırları ve güçlü savunma mekanizmaları incelenir. Terapide aktarımın analiziyle, bağımlılık davranışlarının kişilik örgütlenmesi içindeki yerinin farkına varılması amaçlanır.
5. Heinz Kohut – Kendilik Psikolojisi: Bağımlılık, kendilik bütünlüğünün bozulması ve yetersiz empatik aynalanma sonucu ortaya çıkar. Bağımlı bireyin kendilik nesneleri aracılığıyla doyum arayışı terapide odaklanır.
6. James F. Masterson – Terk Depresyonu Kuramı: Bağımlılık, terk edilme deneyimleri sonrası gelişen savunma örgütleri ve kendilik aktivasyonlarının bir sonucu olarak değerlendirilir. Terapötik süreçte bu terk depresyonunun işlenmesi esastır.
7. Marsha M. Linehan – Diyalektik Davranışçı Terapi (DDT): DDT: özellikle duygu düzenleme ve dürtü kontrolü zayıflamış bireylerde bağımlılığa yol açan davranışları ele alır. Duygusal dalgalanmaların fark edilmesi, kabulü ve işlevsel başa çıkma stratejilerinin geliştirilmesi amaçlanır.
8. John G. Watkins – Ego State Terapisi: Bağımlılıkta farklı ego durumlarının (içsel çocuk, eleştirel ebeveyn vb.) çatışması ve ayrışması incelenir. Ego state terapisiyle bu durumların entegrasyonu hedeflenir.
9. Eric Berne – Transaksiyonel Analiz: Bağımlılığın sosyal ve içsel iletişim örüntüleri içinde anlaşılması, senaryo terapisi ve oyun analizleriyle yapılır. Bireyin içsel iletişiminde yapılan değişikliklerle bağımlılık davranışları hedeflenir.
10. Theodore Magnavita – Entegratif Yaklaşım: Bağımlılığa yol açan psikodinamik, bilişsel ve davranışsal süreçlerin sistemsel bir bakışla ele alınması. Terapide çeşitli yaklaşımlar entegre edilerek bireye özgü müdahaleler geliştirilir.
11. Jeffrey E. Young – Şema Terapi: Bağımlılık, erken dönem uyumsuz şemaların tetiklenmesiyle ilişkilendirilir. Baş etme modlarının belirlenmesi ve değiştirilmesi terapi sürecinin temelini oluşturur.
12. Stephen Mitchell – İlişkisel Psikanaliz: Bağımlılığın ilişkisel bağlamda ortaya çıkan sorunlar ve terapötik ilişkinin onarıcı gücü vurgulanır. İlişkisel kopuklukların iyileştirilmesi tedavi hedefidir.
13. William R. Miller ve Stephen Rollnick – Motivasyonel Görüşme Teknikleri: Bağımlılıkta değişim motivasyonunu artırmaya yönelik yapılandırılmış bir danışmanlık yaklaşımıdır. Bireyin kendi değişim hedeflerini keşfetmesi ve kararsızlığın aşılması üzerine odaklanır.
14. Steve de Shazer ve Insoo Berg – Çözüm Odaklı Terapi: Bağımlılıkta problemin üzerine değil, çözüm ve değişim üzerine odaklanır. Küçük adımlarla ilerleme sağlanması ve güçlü yönlerin kullanımı terapiyi destekler.
Sonuç
Bağımlılık, sadece bireyin davranışsal sorunları olarak değil, aynı zamanda ruhsal bütünlüğü tehdit eden, ilişkisel ve kendilik yapısını derinden etkileyen karmaşık bir süreç olarak değerlendirilmelidir. Bu modül, kuramlar arası diyaloğu güçlendirerek, terapistlerin danışanlarına özgün, esnek ve çok katmanlı müdahaleler geliştirmelerini sağlamayı amaçlamaktadır. “Bir de Benden Dinle” sempozyumu, bağımlılık alanında multidisipliner farkındalık ve klinik yetkinlik kazandırmayı hedeflemektedir.
Katkılar
• Kuramsal perspektiflerin zenginleştirilmesi ve bütünleştirilmesi
• Klinik formülasyon becerilerinin artırılması
• Terapötik müdahale çeşitliliğinin geliştirilmesi
• Kuramlar arası işbirliği ve mesleki farkındalığın yükseltilmesi